اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تنظیم شناختی ـ هیجانی و انعطاف‌پذیری شناختی بیماران گوارشی
محورهای موضوعی : روان شناسیسیده فرزانه حسینی 1 , زهرا تنها 2 * , جواد کریمی 3 , عزت اله قدم پور 4
1 - دانشجو دکتری، گروه روانشناسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران
2 - استادیار، گروه روانشناسی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران
3 - دانشیار، گروه روانشناسی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران
4 - استاد، گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
کلید واژه: شناخت‌درمانیِ مبتنی بر ذهن‌آگاهی, تنظیم شناختی ـ هیجانی, انعطاف‌پذیری شناختی,
چکیده مقاله :
اختلالات گوارشی، که از شایع‌ترین شکایات جسمی هستند، نمونه‌ای از ارتباط روان با سلامت جسمانی به‌شمار می‌آیند. تخمین زده می‌شود که حدود 7 تا 12 درصد تمام مراجعات به پزشکان به علائم و اختلالات گوارشی مربوط است. از این‌رو، در پژوهش حاضر، به بررسی اثربخشی شناخت‌درمانیِ مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تنظیم شناختی ـ هیجانی و انعطاف‌پذیری شناختی بیماران گوارشی پرداخته شده است. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه کنترل نامعادل بود که نمونه آن از 30 نفر (15 نفر برای گروه آزمایش و 15 نفر برای گروه کنترل) تشکیل گردید که به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. سپس، اعضای گروه آزمایشی به مدت 8 جلسه تحت شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی قرار گرفتند، اما گروه کنترل هیچ‌گونه درمانی دریافت نکردند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش‌نامه‌های تنظیم شناختی ـ هیجانی (CERQ) و انعطاف‌پذیری شناختی (CFQ) بود. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که تفاوت بین دو گروه آزمایش و کنترل در مورد تنظیم شناختی ـ هیجانی معنا‌دار بود (05/0P<). همچنین، بررسی تفاوت بین گروه‌های آزمایش و کنترل در مورد انعطاف‌پذیری شناختی هم از نظر آماری معنا‌دار بود (05/0P<). به‌طور کلی، شناخت‌درمانیِ مبتنی بر ذهن‌آگاهی اثر قابل توجهی بر نمرۀ کل تنظیم شناختی ـ هیجانی و انعطاف‌پذیری شناختی بیماران گذاشت.
Gastrointestinal disorders, as one of the most common physical complaints, are examples of the relationship between mental and physical health. It is estimated that about 7 to 12 percent of all visits to physicians are related to gastrointestinal symptoms and disorders. Therefore, the present study seeked to investigate the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on cognitive-emotional regulation and cognitive flexibility in gastrointestinal patients. The research method was quasi-experimental with pretestposttest design with unbalanced control group and its sample consisted of 30 subjects (15 persons for the experimental group and 15 persons for the control group) who were selected via available sampling method. Then, the members of the experimental group underwent mindfulness-based cognitive therapy for 8 sessions while the control group did not receive any treatment. The tests included the Cognitive-Emotional Regulation Questionnaire (CERQ) and Cognitive Flexibility Questionnaire (CFQ). The results of covariance analysis showed that the difference between the exerimental and control groups in cognitive-emotional regulation were statistically significant (P<0/05). The difference between experimental and control groups in cognitive flexibility was statistically significant (P<0/05). In general, mindfulness-based cognitive therapy had a significant effect on the overall scores of cognitive-emotional regulation and cognitive flexibility of these patients.
باقری‌نیا، حسن؛ یمینی، محمد؛ جوادی‌علمی، لیلا، و نورادی، طیبه (1394). مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری و درمان مبتنی بر حضور ذهن بر بهبود تنظیم شناختی هیجان در اختلال افسردگی اساسی. ارمغان دانش ، 20(3)، 210-219.
پسندیده، محمد‌مهدی؛ و سالک‌مهدی، فرانک (1398). مقایسه استرس ادراک شده، راهبردهای تنظیم هیجان و انعطاف‌پذیری شناختی در بیماران دستگاه گوارش و افراد بهنجار. فصلنامه علمی ـ پژوهشی روانشناسی سلامت، 8(29)، 82-100.
ثناگوی‌محرر، غلامرضا؛ میرشکاری، حمید‌رضا؛ صابریان‌بروجنی، لطف‌اله؛ و میرشرف‌الدین، علیرضا (1398). تأثیر شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) بر افسردگی، و انعطاف‌پذیری شناختی در بیماران دیابتی. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 62 (5،1)، 711- 699.
جلوداری، سمیرا؛ سوداگر، شیدا؛ و بهرامی‌هیدجی، مریم (1398). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر انعطاف‌پذیری روانشناختی و تنظیم شناختی هیجان در زنان دچار سرطان پستان. روانشناسی کاربردی، 13(52)، 527-548.
زمردی، سعیده و رسول‌زاده‌طباطبایی، سیدکاظم (1392). مقایسه اثر بخشی درمانگری شناختی ـ رفتاری و درمانگری مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر. مطالعات روان شناسی بالینی، 4(13)، 63-88.
سلطانی، اسماعیل؛ شاره، حسین؛ بحرینیان، سیدعبدالمجید؛ و فرمانی، اعظم (1392). نقش واسطه‌ای انعطاف‌پذیری شناختی در ارتباط بین سبک‌های مقابله‌ای و تاب‌آوری با افسردگی. پژوهنده، 18(2)، 88-96.
شریفی‌باستان، فرنگیس؛ یزدی، سیده‌منور؛ و زهرایی، شقایق (1395). نقش راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و عاطفه مثبت و منفی در پیش‌بینی تاب‌آوری زنان مبتلا به سرطان پستان. نشریه روان‌پرستاری، 4(2)، 38-49.
علی‌اکبری، مهناز؛ علی‌پور، احمد؛ محمدی، نرگس؛ و دقاق‌زاده، حامد (1394). الگوی ساختاری روابط بین دشواری‌های تنظیم هیجانی، مشکلات روانشناختی، جسمانی‌سازی و شدت علائم گوارشی در اختلالات گوارشی. دانشکده پزشکی اصفهان، 33(321)، 28-44.
فیروزه‌مقدم، سارا؛ امین‌یزدی، سید امیر؛ بهشتی‌نامدار، علی؛ و بیگدلی، ایمان‌الله. (1398). مقایسة اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و درمان شناختی ـ رفتاری بر بهبود نظم‌جویی شناختی هیجان وکاهش علائم در بیماران مبتلا به سوء هاضمه عملکردی. مجله مطالعات ناتوانی، 1(11)،۱۱۰-۱۱۰.
قربانی‌تقلیدآباد، بهاره؛ و تسبیح‌زاده مشهدی، رضا (1395). رابطة مکانیزم‌های تنظیم شناختی هیجان و سبک زندگی با استرس ادراک شده در مبتلایان به سندرم روده تحریک‌پذیر. اندیشه و رفتار در روان شناسی بالینی، 10(39)، 17-26.
کبیری‌نسب، یوسف؛ و عبداله‌زاده، حسن (1396). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر هوشیاری بدن و ابراز هیجان سالمندان. روانشناسی پیری، 2(2)، 125-132.
کرین، ربکا (1391). شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی، (ترجمه انیسی خوش‌لهجه صدق). تهران: بعثت. تاریخ انتشار به زبان اصلی 2009.
کهندانی، مهدیه؛ و ابوالمعالی‌الحسینی، خدیجه (1396). ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسش‌نامه‌ی انعطاف‌پذیری شناختی دنیس، وندروال و جیلون. فصلنامه علمی ـ پژوهشی رو‌شها و مدلهای روانشناختی، 8(29)، 53-70.
گودرزی، میترا؛ قاسمی، ندا؛ میردریکوند، فضل‌الله و ؛ غلامرضایی، سیمین (1397). اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر عاطفه مثبت و منفی، انعطاف‌پذیری روانشناختی و مؤلفه‌های ذهن‌آگاهی افراد دارای علائم افسردگی. فصلنامه علمی پژوهشی شناخت، 5(5)، -68-53.
نوروزي، حسن و هاشمي، الهام. (1396). اثربخشي درمان شناختي مبتني بر ذهن‌آگاهي بر نظم‌جويي هيجاني بيماران مبتلا به سرطان پستان. مجله بیماری‌های پستان ایران، 10(2)، 48-38.
Aali, S., Khoshkhui, M., & Rafizadeh-Ardabili, G. (2021). Role of cognitive emotion regulation strategies on mental health and quality of life in allergic patients. International Journal of Behavioral Sciences, 14 (4), 211-216.
Aslam, H., Green, J., Jacka, F. N., Collier, F., Berk, M., Pasco, J., & Dawson, S. L. (2020). Fermented foods, the gut and mental health: A mechanistic overview with implications for depression and anxiety. Nutritional Neuroscience, 23 (9), 659-671.
Avenevoli, S., Swendsen, J., He, J. P., Burstein, M. & Merikangas, K. R. (2015). Major depression in the National Comorbidity Survey-Adolescent Supplement: Prevalence, correlates, and treatment. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 54 (1), 37-44.
Batebi, S., Masjedi Arani, A., Jafari, M., Sadeghi, A., Saberi Isfeedvajani, M., & Davazdah Emami, M. H. (2020). A randomized clinical trial of metacognitive therapy and nortriptyline for anxiety, depression, and difficulties in emotion regulation of patients with functional dyspepsia. Research in Psychotherapy: Psychopathology, Process and Outcome, 23 (2), 448.
Bedell, A. (2019). A mixed methods study of cognitive flexibility in irritable bowel syndrome. (Doctoral dissertation: Northwestern University, Private university in Evanston, Illinois).
Blanchard, E. B., Lackner, J. M., Sanders, K., Krasner, S., Keefer, L., Payne, A & Kuhn, E. (2007). A controlled evaluation of group cognitive therapy in the treatment of irritable bowel syndrome. Behaviour Research and Therapy, 45 (4), 633-648.
Bondarenko, A. F., & Maksimenko, K. S. (2019). Experimental study of person-centered psychotherapy in somatogenic disorders treatment (A study of chronic gastrointestinal diseases). Psychological Counseling and Psychotherapy, (10), 11-20.
f, J.Y & Timpano, K. R. (2016). Examining the link between hoarding symptoms and cognitive flexibility deficits. Journal of Behavior Therapy, 47 (2), 262-273.
Crane, R. (2017). Mindfulness-based cognitive therapy: Distinctive features. UK: Taylor & Francis.
DeBerry, L. (2012). The relation between cognitive inflexibility and obsessive-compulsive personality traits in adults: Depression and anxiety as potential mediators. Honors Theses. Southern. The University of Southern Mississippi.
Dennis, J. P., & Vander Wall, J .S. (2010). The cognitive flexibility inventory. instrument development and estimates of reliability and validity. Journal of Cognitive Therapy Research, 34 (3), 241–253.
Garnefski, N., Kraaij, V, & Spinhoven, P. (2001). Negative life events, cognitive emotion regulation and emotional problems. Personality and Individual Differences, 30 (8), 1311-1327.
Ghorbani Amir, H. A., Moradi, O., Arefi, M., & Ahmadian, H. (2019). The effectiveness of acceptance and commitment-based training (ACT) on cognitive-emotional regulation, resiliency, and self-control strategies in divorced women. Avicenna Journal of Neuro Psycho Physiology, 6 (4), 195-201.
Hasani, J. (2011). The psychometric properties of the Cognitive Emotion Regulation Questionnaire (CERQ). Journal of Clinical Psychology, 2, 3 (7), 73-83.
Humaida, I. A. (2012). Relationship between Stress and psychosomatic complaints among nurses in Tabarjal hospital. Open Journal of Medical Psychology, 1 (3), 9-15
Kalia, V., & Knauft, K. (2020). Emotion regulation strategies modulate the effect of adverse childhood experiences on perceived chronic stress with implications for cognitive flexibility. Plos one, 15 (6), e0235412.
Karing, C., & Beelmann, A. (2019). Cognitive emotional regulation strategies: potential mediators in the relationship between mindfulness, emotional exhaustion, and satisfaction. Mindfulness, 10 (3), 459-468.
Labanski, A., Langhorst, J., Engler, H., & Elsenbruch, S. (2020). Stress and the brain-gut axis in functional and chronic-inflammatory gastrointestinal diseases: A transdisciplinary challenge. Psychoneuroendocrinology, 111(253-261).
Ljotsson, B., Andrewitch, S., Hedman, E., Ruck, C., Anddresson, G., & Lindefors, N. (2010). Exposure and mindfulness based therapy for irritable bowel syndrome: An open pilot study. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 41 (3),185-190.
Masuda, A., Mandavia, A., & Tully, E.C. (2014). The role of psychological inflexibility and mindfulness in somatization, depression, and anxiety among Asian Americans in the United States. Asian American Journal of Psychology, 5 (3), 230-236.
Ortega, L. A., Tracy, B. A., Gould, T. J., & Parikh, V. (2013). Effects of chronic low-and high-dose nicotine on cognitive flexibility in C57BL/6J mice. Behavioral Brain Research, 1 (238), 134-145.
Pellissier, S., Dantzer, C., Canini, F., Mathieu, N & Bonaz, B. (2010). Psychological adjustment and autonomic disturbances in inflammatory bowel disease and irritable bowel syndrome. Psychoneuroendo- crinnology, 35 (5), 653-662.
Potthoff, S., Garnefski, N., Miklósi, M., Ubbiali, A., Domínguez-Sánchez, F. J., Martins, E. C., Witthöft, M., & Kraai, V. (2016). Cognitive emotion regulation and psychopathology across cultures: A comparison between six European countries. Personality and Individual Differences, 98 (1), 218-224.
Rudnik, A., Piotrowicz, G., Basińska, M. A., & Rashedi, V. (2019). The importance of cognitive flexibility and flexibility in coping with stress for the quality of life in inflammatory bowel disease patients during biological therapy: A preliminary report. Przeglad Gastroentero-logiczny, 14 (2), 121-128.
Samadi, H., Maleki, B., & Sohbatiha, M. (2020). The effectiveness of mindfulness-based cognitive-behavioral strategy training on cognitive emotion regulation strategies and salivary cortisol levels in endurance runners: A three-month follow-up. Middle East Journal of Rehabili-tation and Health Studies, 7 (4):e100953.
Shapero, B. G., Greenberg, J., Mischoulon, D., Pedrelli, P., Meade, K., & Lazar, S. W. (2018). Mindfulness-based cognitive therapy improves cognitive functioning and flexibility among individuals with elevated depressive symptoms. Mindfulness, 9 (5), 1457-1469.
Silberstein, L.R., Tirch, D., Leahy, R. L., & McGinn, L. (2012). Mind-fulness, psychological flexibility and emotional schemas. International Journal of Cognitive Therapy, 5 (4), 406-19.
Smith, R., Gudleski, G. D., Lane, R. D., & Lackner, J. M. (2020). Higher emotional awareness is associated with reduced pain in irritable bowel syndrome patients: Preliminary results. Psychological Reports, 123 (6), 2227-2247.
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Experimental designs using ANOVA (p. 724). Belmont, CA: Thomson/Brooks/Cole.
Taylor, A. M., & Holscher, H. D. (2020). A review of dietary and microbial connections to depression, anxiety, and stress. Nutritional Neuroscience, 23 (3), 237-250.
Wang, Y., Yi, J., He, J., Chen, G., Li, L., Yang, Y & Zhu, X. (2014). Cognitive emotion regulation strategies as predictors of depressive symptoms in women newly diagnosed with breast cancer. Psycho‐ Oncology, 23 (1), 93-99.
Weinstein, N., Brown, K. W & Ryan, R. M. (2009). A multi-method examination of the effects of mindfulness on stress attribution, coping, and emotional well-being. Journal of Research in Personality, 43(3), 374-385.
Wise, T. N. (2014). Psychosomatics: past, present and future. Psychotherapy and Psychosomatics, 83(2), 65-69.
Zali, M. (2008). digestive diseases trends (training course of Gastroentero-logy and liver disease string MPH). University of medical sciences and health services, 127-14.
Zvolensky, M., Jardin, C., Farris, S. G., Kauffman, B., Bakhshaie, J., Garey, L.,` & Mayorga, N. A. (2018). Gut interpretations: How difficulties in emotion regulation may help explain the relation of visceral sensitivity with depression and anxiety among young adults with gastrointestinal symptoms. Psychology, Health & Medicine, 23(7), 840-845.