علی اکبر سیاسی، بنیان گذار روانشناسی در ایران: معرفی بیوگرافیک
محورهای موضوعی : روان شناسی
اسماعیل ناصری
1
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)
کلید واژه: علی اکبر سیاسی, روان شناسی, روش بیوگرافیک, علم النفس ,
چکیده مقاله :
روان شناسی تحت عنوان «علم النفس» بیش از هزار سال به عنوان یکی از شاخه های اصلی فلسفه در مراکز علمی ایران تدریس شده است. آشنایی ایرانیان با روان شناسی جدید با تدریس نخستین درس روان شناسی به وسیلة علی اکبر سیاسی در مدرسه علوم سیاسی آغاز شد. آثار و خدمات دکتر سیاسی نقش چشمگیری در رشد و گسترش نخستینِ روان شناسی علمی در ایران داشته است، به گونه ای که از وی به منزلة بنیان گذار، اشاعه دهنده، و پدر علم روان شناسی جدید در ایران یاد می شود. در این پژوهش کیفی، با استفاده از روش بیوگرافیک، خدمات علمی و فرهنگی سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است. مجموعه فعالیت ها و خدمات سیاسی را می توان در دو حوزه گروه بندی کرد: آموزش و گسترش روان شناسی در ایران؛ و ارتقاء سطح سواد و فرهنگ عمومی مردم. تدریس نخستین درس روان شناسی، بنیان گذاری نخستین آزمایشگاه روان شناسی، تألیف نخستین درس نامه روان شناسی، بنیان گذاری انجمن روان شناسی ایران در حوزة نخست، تدوین لایحه قانونی «تربیت معلم»، و به تصویب رساندن قانون تعلیمات عمومی اجباری و مجانی در حوزة دوم قرار می گیرند. مجموعه این اقدامات موجب شده است که سیاسی در تاریخ کوتاه روان شناسی در ایران به چهره‌ای ماندگار و در حوزه ارتقاء فرهنگ معاصر ایران به فردی تأثیرگذار تبدیل شود.
: Psychology has been taught as "Elmon-Nafs" for more than a thousand years as one of the main branches of philosophy in scientific centers of Iran. In regard to Iranians' acquaintance with modern psychology Ali Akbar Siassi started teaching the first psycho-logy course at the School of Political Science. Siassi's works and services have played a significant role in the development of scientific psychology in Iran, therefore he is known as the founder and the father of modern psychology in Iran. In this qualitative research, using biographical method, his scientific and cultural-political services were examined. The set of Siassi's activities and services can be grouped into two areas: teaching and expan-ding psychology in Iran, and improving the literacy and general culture of the inhabitants of Iran. Teaching the first psychology course, founding the first psychology lab, writing the first textbook of psychology, and founding the Iranian Psychological Association, are exam-ples of the first area, and developing the legal Teacher Training Bill, and passing the Com-pulsory and Free General Education Act are examples of the latter. The combination of these actions has made Siassi a permanent figure in the history of psychology in Iran that is short, and an influential figure in the field of promoting contemporary Iranian culture.
اخبار دانشکده ادبیات (1339). مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال هشتم، شماره 2، ص 67-61.
اخبار دانشکده ادبیات (1342). مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 39، ص 370.
اخبار دانشکده ادبیات (1344). مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 50، ص 109-106.
افشار، ایرج (1369). دکتر علی¬اکبر سیاسی. آینده، شماره 16، ص 283-276.
افشار، ایرج (1369). به یاد دکتر علی¬اکبر سیاسی. جنگ، سال اول، شماره 7، ص 41-38.
افشار، ایرج (1369). گزارش یک زندگی فرهنگی به مناسبت درگذشت دکتر علی¬اکبر سیاسی. آدینه، شماره 47، ص 50-48.
امینی، علی (1340). اخبار دانشکده ادبیات. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال هشتم، شماره 4، ص 93-86.
ایمانی¬راد، رضا (1384). دکتر علی¬اکبر سیاسی و خودنویس طلای یک دانشجو. وکالت، شماره 25 و 26، ص 71-64.
بامداد، مهدی (1350). شرح حال رجال ايران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجري. تهران، شاه¬آباد: کتاب فروشی زوّار.
براهنی، محمدنقی (1372). زبان فارسی در گستره علم روان¬شناسی. مجموعه مقالات سمینار زبان فارسی و زبان علم. مرکز نشر دانشگاهی. ص 188-176.
براهنی، محمدنقی (1370). پیشگفتار. در ریچارد. ال. اتکینسون، ریچارد. اس، اتکینسون، و ر. ارنست. هیلگارد، زمینه روان¬شناسی. (مترجمان محمدنقی براهنی، بهروز بیرشک، علی¬اکبر سیف، شکرالله طریقتی، شهین اولیایی زند، مهدی محی¬الدین، و احمد محیط). جلد اول، چاپ پنجم، تهران: رشد.
روشلن، موریس (1347). تاریخ روانشناسی جدید. ترجمه و نگارش ایرج پورباقر. تهران: مؤسسه انتشارات آسیا.
جلالی، مهدی (1343). مقدمه روان¬شناسی. قسمت اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خوانساری، محمد (1355). یادی از محضر استاد. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 93 و 94، ص 75-68.
دهباشی، علی (1369). به یاد دکتر علی¬اکبر سیاسی. کِلک، شماره 3، ص 32-29.
رحیمیان، حسن (1337). تاریخ روان¬شناسی در ایران. پایان¬نامه کارشناسی رشته فلسفه و علوم تربیتی: دانشکده ادبیات دانشگاه تهران.
رضایی، انوشیروان (1377). تاریخ روان¬شناسی جدید در ایران. پایان¬نامه کارشناسی ارشد رشته روان¬شناسی: گروه روان¬شناسی دانشکده روان¬شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
رضایی، انوشیروان و زمانی، رضا (1390). سیر تاریخی روان¬شناسی جدید در ایران. پژوهش-های روان¬شناختی، 14 (1)، ص 146-120.
زکریایی‌کرمانی، ایمان (1394). تبيين اهميت شناخت مفاخر براي اعتلاي هويت فرهنگي معاصر ايران. مطالعات فرهنگ، 16(31)، ص 176-153.
سیاسی، علی¬اکبر (1304). وحدت احساس. آینده، سال اول، شماره 2، ص 104-100.
سیاسی، علی¬اکبر (1304). وحدت احساس: رد قول حکمای اشتراکی. آینده، سال اول، شماره 3، ص 166-160.
سیاسی، علی¬اکبر (1312). کار و فوائد آن. مهر، شماره 2، ص 149-146.
سیاسی، علی¬اکبر (1315). طریقه تست. تعلیم و تربیت، سال ششم، شماره 8، ص 571-565.
سیاسی، علی¬اکبر (1317). آزمایش در روان¬شناسی. ایران امروز، سال نخست، شماره اول، ص 45.
سیاسی، علی¬اکبر (1318). آزمایش در روان¬شناسی. ایران امروز، سال نخست، شماره چهارم، ص 26-25.
سیاسی، علی‌اکبر (1319). آزمایش حافظه. ماهنامه آموزش و پرورش، شماره 10 و 11، ص 15-9.
سیاسی، علی¬اکبر (1320). یادگیری و قانون¬های آن. آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت)، دوره 11، شماره 5 و 6، ص 10-1.
سیاسی، علی¬اکبر (1332). حس مشترک و ادراک حسی. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال اول، شماره 1، ص 8-3.
سیاسی، علی¬اکبر (1332). نفس و بدن و رابطه آنها با یکدیگر در نظر ابن¬سینا و دیگران. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال اول، شماره 2، ص 38-12.
سیاسی، علی¬اکبر (1333). نظر عرفانی ابن¬سینا در حصول معرفت و وصول بحق. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال اول، شماره 3، ص 17-1.
سیاسی، علی¬اکبر (1333). ابن¬سینا و روان¬شناسی جدید. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال اول، شماره 4، ص 40-30.
سیاسی، علی¬اکبر (1336). علم اخلاق (نظری و عملی). انتشارات دانشگاه تهران.
سیاسی، علی¬اکبر (1336). منطق و روش شناسی. انتشارات دانشگاه تهران.
سیاسی، علی¬اکبر (1337). منطق و فلسفه. تهران: کتابخانه ابن‌سینا.
سیاسی، علی¬اکبر (1337). پسیکولوژی و پداگوژی (مناسبات آنها با یکدیگر). اصول تعلیمات، شماره 2، 16-14.
سیاسی، علی¬اکبر (1337). تعلیم و تربیت. اصول تعلیمات، شماره 4 و 5، ص 9-5.
سیاسی، علی¬اکبر (1340). شمه¬ای از افکار و آراء تاگور. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال نهم، شماره 2، ص 12-9.
سیاسی، علی¬اکبر (1341). تحقیقات مقدماتی درباره هوش. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال دهم، شماره 1، ص 11-1.
سیاسی، علی¬اکبر (1341). مبانی فلسفه: روانشناسی، زیباشناسی، منطق و روش‌شناسی، علم اخلاق، مابعد‌الطبیعه. تهران: کتابخانه ابن‌سینا.
سیاسی، علی¬اکبر (1342). تصوف و عرفان 1. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال یازدهم، شماره 41، ص 86-82.
سیاسی، علی¬اکبر (1342). شخصیت و منش. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال نهم، شماره 42، ص 128-111.
سیاسی، علی¬اکبر (1349). روان¬شناسی شخصیت. تهران: کتابخانه ابن‌سینا.
سیاسی، علی¬اکبر (1349). روان¬شناسی و انجمن روان¬شناسی ایران. مجله روان¬شناسی، سال اول، شماره 1، ص 10-3.
تاریخچه و گزارش اقدامات انجمن روان¬شناسی ایران (1349). مجله روان¬شناسی، سال اول، شماره 1، ص 123-119.
سیاسی، علی¬اکبر (1351). شخصیت سعدی از نظر روان¬شناسی. مجله روان¬شناسی، سال دوم، شماره 4، ص 19-1.
سیاسی، علی¬اکبر (1351). پرخاشگری. مجله روان¬شناسی، سال دوم، شماره 5، ص 150-129.
سیاسی، علی¬اکبر (1352). جان و روان و فرق آنها. مجله روان¬شناسی، سال سوم، شماره 9، ص 271-247.
سیاسی، علی¬اکبر (1353). کاتل و نظریه او درباره شخصیت. مجله روان¬شناسی، سال چهارم، شماره 10، ص 14-1.
سیاسی، علی¬اکبر (1354). عقل در فلسفه فارابی و در روان¬شناسی جدید. مجله روان¬شناسی، سال چهارم، شماره 11، ص 133-119.
سیاسی، علی¬اکبر (1355). گذشته روان¬شناسی در ایران و آینده آن. مجله روان¬شناسی، شماره مخصوص، سال پنجم، شماره¬های 14 و 15، ص 114-103.
سیاسی، علی¬اکبر (1355). نقدی بر کتاب «گفتگو با آن سو»، مجله روان¬شناسی، سال ششم، شماره 16، ص 14-1.
سیاسی، علی¬اکبر (1356). نیازها و انگیزه¬¬های رفتار ما. مجله روان¬شناسی، سال ششم، شماره 18، ص 272-255.
سیاسی، علی¬اکبر (1358). عقده‌های ما و نمونه‌هایی در شاعران ما. مجله روانشناسی، 7 (21)، ص 232-199.
سیاسی، علی‌اکبر (1386). گزارش یک زندگی. تهران: اختران.
صدیق، عیسی (1345). یادگار عمر. جلد دوم. تهران: امیرکبیر..
غفاری، فریبا (1395). ریچار، ژول. نشریه دانشنامه جهان اسلام. شماره 21، ص 98-96.
فاطمی، سعید (1380). نخستین رئیس دانشگاه تهران. دفتر هنر، شماره 14، ص 2035.
فاطمی، سعید (1384). مردی از دیار جاودان‌ها: دکتر علی‌اکبر سیاسی. حافظ، شماره 16، ص 48-46.
قاسم¬زاده، حبیب¬الله (1394). نقش دكتر صناعي در معرفي روان¬شناسي علمي در ايران. دو ماهنامه بخارا، شماره 108، 225- 217.
قاسم¬زاده، حبیب¬الله و حمیدپور، حسن (1389).گزیده¬هایی از آثار پیشگامان روان¬شناسی علمی در ایران. کتاب یکم، تهران: ارجمند.
کی¬نیا، مهدی (1381). روان¬شناسی جنایی. جلد اول. چاپ سوم. تهران: رشد.
محبوبی¬اردکانی، حسین (1350). تاریخ تحول دانشگاه تهران و مؤسسات عالی در عصر خجسته پهلوی. دانشگاه تهران.
محسنی، شهره (1394). تاریخ انستیتو روانپزشکی تهران، بخش اول، به روایت دکتر ایرج سیاسی. مجله روانپزشکی و روان¬شناسی بالینی ایران، 21 (3)، ص 276-274.
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (1355). مختصری از شرح حال و خدمات فرهنگی و فعالیت¬های علمی جناب آقای دکتر علی¬اکبر سیاسی. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره 93 و 94، ص 41-1.
مصاحبه رادیویی با دکتر سیاسی (1334). خبرهای دانشکده ادبیات. مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران. سال سوم، شماره 2، از 89-81 .
میرابی، مقداد (1398). آمار آموزش عالی ایران، سال تحصیلی 97-1396. مؤسسه پژوهش و برنامه¬ریزی آموزش عالی.
ناصری، اسماعیل (1398). بررسی و نقد کتاب «علم¬النّفس یا روان¬شناسی از لحاظ تربیت»، پژوهش¬های روان¬شناختی، دوره 2، شماره 2، ص 113-95.
نجاحی، مصطفی (1346). فنّ روان¬شناسی تجربی. انتشارات دانشگاه تهران.
یعقوبی، حمید؛ پورشریفی، حمید؛ پیروی، حمید؛ رضایی، انوشیروان؛ اکبری، سعید؛ حمیدپور، حسن؛ و راجزی، سپیده (1388). طرح ممیزی رشته روان¬شناسی. انجمن روان¬شناسی ایران، ارائه شده به معاونت علمی و فن¬آوری ریاست جمهوری، وزارت علوم، تحقیقات و
فن¬آوری، گروه علوم انسانی.
نولن ـ هوکسما، اس؛ فردریکسون، بی. ال؛ لافتوس، جی. آر؛ و لوتس، سی (2014). زمینه روان¬شناسی اتکینسون و هیلگارد. ترجمه حسن رفیعی و مجتبی دلیر. ویراست شانزدهم. جلد اول. تهران: ارجمند.
یغمایی، اقبال (1353). علی¬اکبر سیاسی چهلمین وزیر فرهنگ. آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت)، 81، ص 288-284.
Alipour, Ahmad. (2006).Teaching undergraduate psychology in the Islamic Republic of Iran. International Journal of Psychology, 41 (1), 35-41.
American Pyschological Association. (2015). APA Dictionary of Psychology (G. R. VandenBos, Ed.). Washington, D.C.: American Psychological Association.
Behnam, Jamshid. (2012). IRĀN-E JAVĀN, ANJOMAN-E. Encyclopædia Iranica, Vol. XIII, Fasc. 5, pp. 495-496.
Birashk, B. (2013). Counseling and psychotherapy in Iran: A flourishing perspective. In R. Moodley., U, P. Gielen, & R. Wu (Eds), Handbook of Counseling and Psychotherapy in an International Context (pp. 361-370): Routledge, London.
Birashk, B. (2004). Psychology in Iran. In M. Stevens & D. Wedding (Eds), Handbook of International Psychology (pp. 405-418): Brunner-Routledge, UK.
Goodwin, J. (2012). Editor’s introduction: Biographical research-Researching ‘Lives’ at the intersection of history and biography. In J. Goodwin Wedding (Ed.), SAGE Biographical Research (pp. x-xxxvi). California, USA: Sage.
Hardley, M. (2004). Digital life stories: Auto/biography in the information age, Auto/Biography, 12: 181-200.
Hergenhahn, B. R., & Henley, Tracy, B. (2014). An Introduction to the History of Psychology. United States: Wadsworth: Cengage Learning.
Howitt, D. (2019). Introduction to Qualitative Research Methods in Psychology: Putting Theory into Practice. 4th edition. UK: PEARSON.
Kalat, J. W. (2013). Introduction to Psychology.10th edition. US: Cengage Learning.
Nolen-Hoeksema, S., Fredrickson, B., Loftus, G., & Lutz, C. (2015). Atkinson & Hilgard's Introduction to Psychology. 16th edition. US: Cenage Learning.
Plummer, K. (2001). Documents of Life 2: An Invitation to a Critical Humanism. London: Sage.
Roberts, B. (2002). Biographical Research. Buckingham, UK: Open University Press.
Rosenzweig, M. R., Holtzman, W. H., Sabourin, M., & Belanger, D. (2000). History of the International Union of Psychological Science (IUPsyS). US: Psychology Press.
Seale, C., Giampietro Gobo, G., Gubrium, J.F. & Silverman, D. (2004) Oral History, Qualitative Research Practice. London: Sage.
Siassi, Ali Akbar. (1931). La perse au contact de l'occident. Paris: Librairie Ernest Leroux.
Stanley, L. (2004). The epistolarium: On theorizing letters and correspondences, Auto/Biography, 12 (3). 201-235.