سیر تاریخی روانشناسی جدید در ایران
محورهای موضوعی : روان شناسی
1 - آموزش و پرورش منطقه 13 تهران، تهران، ایران
کلید واژه: تاریخ روانشناسی, دوره آغازین, دوره استقرار, دوره کمون یا بحران, دوره گسترش انفجاری ,
چکیده مقاله :
چکیده: با گذشت بیش از هشت دهه از آغاز روانشناسی جدید در کشور، بازنگری کلی در روند این علم و هوشیاری نسبت به تحولاتی که پشت سر گذاشته است، ضروری به نظر می‌رسد. بدین‌منظور تلاش شد با استفاده از روش تاریخی و مصاحبه یا ارسال پرسشنامه برای اساتید پیش‌کسوت و شخصیت‌های فعال روانشناسی، گذشته این رشته به‌طور عینی بازسازی شود. از لحاظ سازمانی می‌توان گفت روانشناسی جدید در ایران تا کنون چهار مرحله را پشت سر گذاشته است: دورة «آغازین» یا «راه‌گشایی» از تدریس نخستین درس روانشناسی توسط دکتر سیاسی در سال 1304 شمسی تا تأسیس گروه روانشناسی در سال 1342. دورة «استقرار» از تأسیس گروه روانشناسی تا انقلاب اسلامی. دورة «کـمون یا بـحران» از شـعله‌ور شـدن آتـش انـقلاب تـا بازگشایی مجدد دانشگاه‌ها در سال 62-1361. بالاخره دوران بـعد از سال 1362 از تـأسیس دانشگاه آزاد اسلامی و افزایش دانشگاه‌ها و مراکز دولتی آموزشی عالی تا کنون که می‌توان آن را دورة «گسترش انفجاری» نامید. لیکن از لحاظ تئوریک و مکتبی، روانشناسی ایران موفقیتی کسب نکرده و همچنان در مرحله تقلید به سر می‌برد. اگرچه جریان‌های فکری محدودی قابل اشاره هستند که مشروح آنها در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است.
Abstract: More than eight decades have gone by since the founding of modern psychology in Iran and now it seems necessary to peruse an overall review of the trend of this science and form a sounder understanding regarding its past developments. Therefore, in an attempt to rebuild the past of psychological science in Iran, senior university professors and active persons in this field of science were interviewed, filled out questionnaires, and the results were subjected to historical method. It can be structurally and organizationally said that modern psychology in Iran has evolved through four stages: The “beginning” or“entrance” period, from teaching of the first psychology course by Dr. Siyasi in 1925 until the establishment of the department of psychology in 1963; The second or“establishment” period from 1963 to the beginning of the Islamic Revolution; The “Latent or crisis” period from the initial sparks that led to the Islamic Revolution until the reopening of universities in 1982-83 academic year; and finally the “explosive development” of psychology, the period from 1983 onwards. Since the foundation of the Islamic Azad University and the proliferation in universities and governmental higher educational centers to the present. Nonetheless, Iranian psychology has not achieved any theoretical and ideological success, and still remains in the imitation stage. However, a few ideological and theoretical movements can be singled out which are discussed in detail in this article.
اتکینسون؛ ریتا. ال و همکاران (1366). زمینه روان¬شناسی. (ترجمه براهنی و همکاران). تهران: رشد. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 1983).
اتکینسون ریتا. ال و همکاران. (1384). زمینه روان¬شناسی هیلگارد. (براهنی و همکاران، مترجم). تهران: رشد. (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی 2000).
آشنایی با دانشگاه تربیت مدرس. (1370) ]بروشور[
ایروانی، محمود (1374). طرح استراتژی توسعه دانشگاه تهران. گزارش چاپ نشده.
بازتاب. شماره اول، بهمن 1358 الی شماره دوم سال سوم، تابستان 1361.
پژوهش در مسائل روانی ـ اجتماعی، شماره 4 و 5، بهار و تابستان 1369. وابسته به نهاد ریاست جمهوری.
پژوهشهای روان¬شناختی، شماره 2، تابستان 1371.
پژوهشهای روان¬شناختی، شماره 12 زمستان 1380.
تازه‌های علوم شناختی شماره 1، 1376.
حوزه معاونت آموزشی (1375). آشنایی اجمالی با دانشگاه علامه طباطبایی.
خبرنامه انجمن روان¬شناسی ایران، شماره 1، اسفند 1374.
دادستان، پریرخ؛ منصور، محمود (1371). روان¬شناسی بالینی. تهران: ژرف.
دامپی¬یر، ویلیام سیسیل (1371). تاریخ علم (ترجمه آذرنگ عبدالحسینی). تهران: سمت. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 1948).
دانشگاه آزاد اسلامی (1376، اردیبهشت). آمار دانشجویان، فارغ‌التحصیلان، و اعضای هیئت علمی در سال 76-1375.
دانشگاه انقلاب، شماره 6 الی 16، آذر 1360 الی مهر 1361.
دانشگاه انقلاب، شماره‌های 26 الی 32، مرداد 1362 الی بهمن 1362.
دانشگاه تربیت مدرس آبان 1375. همایش تحول شناخت ]بروشور[.
رئوفی، مریم؛ ثنایی، باقر (1374). راهنمای اطلاعات تحصیلی و شغلی در نظام جدید آموزش متوسطه و عالی. تهران: مؤلف.
راهنمای مجله‌های ایران (1364). سلطانی، پوری؛ اقتدار، رضا. کتابخانه ملی ایران.
راهنمای مجله‌های ایران (1365). سلطانی، پوری؛ اقتدار، رضا. کتابخانه ملی ایران.
رحیمیان، حسن (1337). تاریخ روان¬شناسی در ایران. پایان نامه کارشناسی، دانشگاه تهران، دانشکده علوم تربیتی.
زیباکلام، صادق (1376). ما چگونه ما شدیم: ریشه یابی علل عقب‌ماندگی در ایران. چاپ سوم، تهران: روزنه.
سروش، عبدالکریم (1372). علم¬شناسی فلسفی: گفتارهایی در فلسفه علوم تجربی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
سروش، عبدالکریم (1375). تفرج صنع (گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علم انسانی). تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
سیاسی، علی¬اکبر (1317). علم¬النفس یا روان¬شناسی از لحاظ تربیت. تهران: خودکار.
سیاسی، علی¬اکبر (1333). علم¬النفس ابن¬سینا و تطبیق آن با روان¬شناسی جدید. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سیاسی، علی¬اکبر (1355). گذشته روان¬شناسی در ایران و آینده آن. مجله روان¬شناسی، ش 14 و 15 (صص 114-103).
سیاسی، علی¬اکبر (1387). گزارش یک زندگی. تهران: اختران.
شولتز، دوان؛ شولتز، سیدنی آلن. (1370). تاریخ روان¬شناسی نوین (ترجمه علی¬اکبر سیف، و همکاران). تهران: رشد (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی 1987).
صدیق، عیسی (1336). تاریخ فرهنگ ایران. دانشسرای عالی.
فراستخواه، مقصود (1388). سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران. تهران: رسا.
کاردان، علیمحمد (1337). شمه¬ای از عقاید تربیتی شادروان دکتر هوشیار. سپیده فردا. سال ششم شماره 3 و 4 (صص 41-40).
مؤسسه تحقیقات و برنامه¬ریزی علمی و آموزشی (سال‌های 1360-1348). آمار آموزشی عالی.
مان، نرمان ل. (1349). اصول روان¬شناسی. (ترجمه محمود صناعی). تهران: نشر اندیشه.
مجبوبی اردکانی، حسین (1350). تاریخ تحول دانشگاه تهران و مؤسسات عالی آموزشی ایران در عصر]... .[ پهلوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مجله روان¬شناسی. (ارگان انجمن ایرانی روان¬شناسی). شماره 4، زمستان 1376.
مجله روان¬شناسی، شماره اول، آذر 1349.
مجله روان¬شناسی، شماره‌های 14 و 15، 1355.
محرری، محمدرضا (1372). نگاهی به تاریخ روان¬پزشکی و تاریخچه روان¬پزشکی در ایران. اندیشه و رفتار، ش 2 و 3.
منصور، محمود، دادستان، پریرخ، راد. مینا (1356). لغت¬نامه روان¬شناسی. تهران: مؤلف.
هوشیار، محمدباقر (1317). سنجش هوش یا روان¬شناسی عملی. تهران: چاپخانه سعادت.
http://www.iranianasp.org
http://www.iranpa.org