تأثیر درمان شناختی ـ رفتاری بر کاهش خشم کودکانِ دچار اختلال نارساییتوجه/ بیشفعالی
محورهای موضوعی : psychologyمعصومه مودی 1 * , حمید علیزاده 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند، بیرجند، ایران
2 - دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
کلید واژه: اختلال نارساییتوجه/ بیشفعالی, خشم, درمان شناختی ـ رفتاری,
چکیده مقاله :
در درمان شناختی ـ رفتاری برای کودکان دچار اختلال نارساییتوجه/ بیشفعالی، سعی میشود از طریق آموزش کنترل خشم بر اثر ناکامی، علائم پرخاشگری را کاهش دهند. این علائم، نتیجة اِسنادهای اشتباه دربارة هدف یا مقصود و توجه انتخابی آنها به علائم پرخاشگری تلقی می¬شوند. پژوهش حاضر نیز با هدف ارزیابی این رویکرد انجام شد. نمونه پژوهش شامل 32 دانشآموز دچار اختلال نارساییتوجه/ بیشفعالی بود که در پایههای سوم، چهارم، و پنجم دبستان تحصیل میکردند. دانشآموزان به صورت تصادفی در دو گروه 16 نفری گمارده شدند. قبل از اعمال مداخله، دو گروه با استفاده از پرسشنامه کاهش خشم، مورد پیشآزمون قرار گرفتند. سپس گروه آزمایشی 9 جلسه تحت درمان شناختی ـ رفتاری قرار گرفت. پس از انجام این مداخله، هر دو گروه مجدداً با پرسشنامه کاهش خشم مورد بررسی قرار گرفتند. مرحلة پیگیری این آزمایش عبارت بود از اجرای مجدد همین پرسشنامه، یک ماه بعد، روی هر دو گروه. تحلیل دادهها نشان داد که بین دو گروه آزمایش و گواه در مرحله پسآزمون و مرحله پیگیری تفاوت معناداری وجود دارد. به طوریکه درمان شناختی ـ رفتاری بر خشم و خرده مقیاسهای آن اعم از ناکامی و پرخاشگری تأثیر گذاشته و باعث کاهش شدت این علائم شده است و روابط این کودکان را با کودکان همسن و هم با مَراجِع قدرت بهبود بخشیده است.
In cognitive-behavior therapy for children suffering from ADHD, the focus is on reducing aggression signs through failure anger control training. These sings are due to mistaken attributions about the goal or their partial selection of aggression signs. This study has been conducted to evaluate this approach. To do so, 32 students with ADHD in the third, fourth, and fifth grades of primary school have been randomly divided into two groups of 16 members each. Prior to the intervention, a questionnaire about anger decline has been distributed among students as a pretest. Then, the experimental group participated in 9 sessions of cognitive-behavior therapy. Following this intervention, again the same questionnaire was distributed among both groups. During the follow up phase, the same questionnaire was used one month later. The results showed a significant difference between the groups in post test and follow up phases. Cognitive-behavior therapy seems to be effective on anger and its subscales such as failure and aggression, and also leads to alleviate them. It also improved the relationship between these children with their peers and superiors.
استالارد، پل (1389). درمان شناختی ـ رفـتاری با کودکان و نوجوانان (ترجمه حمید علیـزاده، علیرضا روحی، و علی محمد گودرزی). تهران: دانژه. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2005).
اكبرزاده، نسرين؛ و خسروي، زهره (1387). آموزش برنامه تركيبي درمان شناختي ـ رفتاري با رويكرد مثبت¬گرايي در كاهش ميزان خشم. مطالعات روان¬شناختي، 3، 56-35.
اٌکویین، پ. و استرن، جِی. اِم. (1388). بیش¬فعالی: کمک به کودکان و نوجوانان حواس¬پرت و بی¬قرار. (ترجمه حمید علیزاده). تهران: رشد. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2005).
جنتيان، سیما؛ نوري، ابوالقاسم؛ شفتي سید عباس؛ مـولوي، حسین؛ و سماواتيـان، حسیـن (1387). اثـربخشي بازي درماني مبتني بر رويـکرد شناختي ـ رفتاري بر شدت علائم اختلال بيش¬فعالي/ کمبود تـوجه در دانش¬آموزان پسر 9 تا 11 ساله مبتلا به ADHD. تحقیقات علوم رفتاري، 62، 118-109.
خلعتبري جواد؛ و بقايي لاكه، مژده (1389). اثربخشي برنامه آموزش مديريت خشم بر کنترل و خـودنظـم¬دهي خشـم و تـکانش¬گري مادران دانش¬آموزان پسر مقـطـع ابتـدايي شهر رشت. پرستاري و مامايي جامع¬نگر، 63، 9-1.
سهرابی، نادره (1379). بررسی عملکرد قابلیت اعتماد اعتبار شاخص نقص توجه / بیش فعالی. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
كاشاني موحد، آمنه (1384). رابطه حافظه فعال با پايداري هيجاني در دانش آموزان با و بدون اختلال نارسايي توجه / بيش فعالي. پايان¬نامه كارشناسي¬ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبايي.
محمداسماعیل، الهه (1385). درمان رفتاری ـ شناختی کودکان مبتلا به بیش¬فعالی / نارسایی توجه. تهران: دانژه.
مهرابي¬زاده هنرمند، مهناز؛ نجاريان، بهمن؛ و شكركن، حسین (1383). اثربخشي روش درماني آموزش ايمن¬سازي در مقابل تنيدگي و حساسيت¬زدايي منظم در دانش¬آموزان مبتلا به اضطراب امتحان. مجله روانشناسي، 8، 21-3.
وکيلي، پريوش (1386). ارزيابي تأثير آموزش مهارت حل مسئله در کنترل خشم نوجوانان پسر 15-12 ساله. انديشه و رفتار، 6، 50-39.
هادیانفرد، حبیب؛ نجاریان، بهمن؛ شکرکن، حسین؛ و مهرابی¬زاده هنرمند، مهناز (1379). مقایسه سه روش اثربخشی در کاهش اختلال نقص¬توجه / بیش¬فعالی کودکان پایه¬های سوم و چهارم دبستان¬های شیراز. مجله علوم¬تربیتی و روان¬شناسی، 1و2، 54-29.
American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. (4 ed., text revision). Washington. DC: Ameri-can Psychiatric Association.
Barkley, R. A. (1998). Attention deficit/hyperactivity disorder: A handbook for diagnosis and treatment. New York: Guilford.
Borestein, M. (2009). Effect sizes for continuous data. In H. Cooper, L. V. Hedages, & J. C. Valentine (Eds.), The handbook of research synthesis and metaanalysis (279-293). New York: Russell Sage Foundation.
Brown, T. E. (2005). Attention deficit disorder: The unfocused mind in children and adults. London, Yale University Press Health & Wellness.
Douglas, J. (1998). Therapy for parents of difficult pre-school children. In p.j.Graham (E.D), Cognitive-Behavior therapy for children and fa-milies. 18-31.New York: Cambridge University Press.
Fox, P. T., Ingham, R. J., Ingham, J. C., Hirsch, T. B., Downs, J. H., Martin, C., Jerabek, P., Glass, T., & Lancaster, J. L. (1996). A PET study of the neural systems of stuttering. Nature, 382,158-162.
Meyers, L. S., Gamst, G., & Guarino, A. J. (2006). Applied multivariate research: Design and interpretation. Thousand Oaks, California: Sage.
Nelson, W. M., & Finch, J. (2000). childrens inventory of anger (chia): manual. Los angeles, CA: Western Psychological Service.
Novaco, R. (1978). Anger and coping with stress: cognitive-behavioral inter-vention. In J. Foreyt & D. Rathjen (Eds), cognitive-behavior therapy: Reasearch and application.135-173. New York: plemun
Rapport, M. D., Chung, K. M., Shore, G., & Isaacs, P. (2001). A conceptual model of child psychopathology: Implications for understanding atten-tion deficit/hyperactivity disorder and treatment efficacy. Journal of Child and Clinical Psychology, 30, 48-58.
Rostain, A. L., & Ramsay, R. J. (2006). A combined treatment approach for adults with ADHD-Results of an open study of 43 patients. Journal of Attention Disorders, 10, 150-9.
Safren, S. A., Sprich, S., Perlman, C. A., & Otto, M. W. (2005). Mastering your adult ADHD: A cognitive-behavioral treatment program, Client work-book. New York, NY: Oxford University Press.
Skiba, R., & McKelvey, J. (2000). What works in preventing school violence: The safe and responsive fact sheet series-Anger management. Retrieved July 23th, 2003 from http://www. indiana.edu /~safeschl/ Anger Manage-ment.pdf
Spense, S., Donovan, C., & Brechman-Toussaint, M. (2000). The treatment of childhood social phobia: The effectiveness of a social skills training-based, cognitive behavioral intervention, with and without parental involvement. journal of child psychology and psychiatry, 41,(6), 713-726.
Weiss, G., & Hechtman, L. (1993). Hyperactive children grown up: ADHD in children, adolescents, and adults. New York: Guilford.
Young, S., & Thome, J. (2011). ADHD and offenders. The World Journal of Biological Psychiatry, 1, 124-128.