رابطه استرسِ ادراک شده و ولع مصرف با پیش‌بینی بازگشت افراد به مصرف موادِ محرک با واسطه‌گری خودکنترلی
محورهای موضوعی : روان شناسیرویا جلیلی 1 , جواد خلعتبری 2 * , حسن احدی 3 , شهره قربان شیرودی 4
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین الملل امارات
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن
3 - دانشگاه علامه طباطبایی، گروه روانشناسی
4 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن
کلید واژه: استرس ادراک شده, ولع مصرف, پیش‌بینی بازگشت, خودکنترلی,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی این نکته بود که در افراد معتاد، با واسطه‌گری خودکنترلی، استرس ادراک شده و ولع مصرف با پیش‌بینی بازگشت افراد به مواد محرک چه رابطه‌ای دارد. این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی ـ همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش مشتمل بود بر تمامی افراد مصرف‌کننده مواد محرک که در مراکز نگهداری و مراقبتی شهر تهران در سال 1400 مستقر بودند. برای انتخاب نمونه به استناد فرمول مدل‌یابی ساختاری، 250 نفر به‌صورت تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند. جهت گردآوری اطلاعات از مقیاس‌های استرس ادراک شده کوهن (PSS)، ولع مصرف مواد فرانکن ((DDQ، پیش‌بینی بازگشت افراد به مواد رایت (PRS)، و خودکنترلی تانجی استفاده شد. تحلیل داده‌های پژوهش با استفاده از روش تحلیل مسیر نشان داد که رابطه مثبت و معناداری (01/0>P) بین استرس ادراک شده و پیش‌بینی بازگشت به مصرف مواد محرک با واسطه‌گری خودکنترلی، و بین ولع مصرف مواد با پیش‌بینی بازگشت به مصرف مواد محرک با واسطه‌گری خودکنترلی وجود دارد. همچنین رابطه منفی و معناداری (01/0>P) بین خودکنترلی و پیش‌بینی بازگشت به مصرف مواد محرک وجود دارد. بدین روی می‌توان گفت که با افزایش استرس ادراک شده و ولع مصرف، بازگشت به مصرف مواد محرک افزایش و میزان خودکنترلی کاهش می‌یابد، و با کاهش خودکنترلی نیز بازگشت به مصرف مواد محرک افزایش می‌یابد.
The purpose of the present study was to investigate the relationship between perceived stress and craving for consumption with predicting people's return to stimulants with the mediation of self-control. This research was method descriptive-correlative. The statistical population of this research included all people who used stimulants, hospitalized in care centers in Tehran in 1400 (2019). For sample selection, 250 persons were randomly selected based on the structural modeling formula. In order to collect information, Cohen's Perceived Stress Scale, Franken's Substance Craving, Wright's Substance Return Prediction and Tanji's Self-Control Scales were used. The analysis of the research data, using the path analysis method, showed that there is a positive and significant relationship (P<0.01) between perceived stress and predicting return to stimulants with the mediation of self-control and between drug craving and predicting return to stimulants with The mediation of self-control. Also, there were a negative and significant relationship (P<0.01) between self-control and predicting return to stimulants. Thus, it can be concluded that with increase in perceived stress and the urge to use, the return to use of stimulants increases and the amount of self-control decreases, and with decrease of self-control, the return to use of stimulants increases.
احدی، رضا؛ محمدی، شهرام؛ طغرانگار، حسن (1400). بررسی عوامل محیطی مؤثر بر اعتیاد به مواد مخدر صنعتی (مطالعه موردی: شهر زنجان). نشریه علمی پژوهش¬های حقوقی، 20 (45)، 181-149.
اصلی‌نژاد، محمدعلی؛ مشکی، مهدی؛ علیمردانی، محمدصادق؛ و توکلی‌زاده، جهانشیر (1392). تعیین اثربخشی رفتاردرمانی گروهی و گروه درمانی شناختی ـ رفتاری بر میزان لغزش و ماندگاری در درمان بیماران وابسته به مواد افیونی تحت درمان .MMT مجله علوم پزشکی کرمانشاه، 17(2)، 103-112.
اکبروند، توحید؛ میرهاشمی، مالک؛ بشردوست، سیمین (1400). بررسی روابط ساختاری اضطراب بیماری کووید ـ۱۹ بر اساس انعطاف‌پذیری شناختی با نقش میانجی حمایت اجتماعی ادراک‌شده در دانشجویان. مجله دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، ۲۱ (۳)، ۳۰۸-۲۹۵.
بدیع، علی؛ مکوندی، بهنام؛ بختیارپور، سعید؛ و پاشا، رضا (1400). پیش‌بینی وسوسه مصرف معتادین تحت درمان با متادون بر اساس عوامل فردی و محیطی. روان پرستاری، ۹ (۵)، ۱۲۱-۱۱۰.
براتی، مجید (1390). وضعیت سوءمصرف مواد محرک و توهم‌زا و عوامل پیش‌بینی کنندة آن در میان دانشجویان. مجله اصول بهداشت روانی، 13(52)، 383- 374.
بهروزی، ناصر؛ شهنی‌ییلاق، منیجه؛ و پورسید، سیدمهدی (1391). رابطه کمال‌گرایی، استرس ادراک‌شده و حمایت اجتماعی با فرسودگی تحصیلی. فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ، 5 (20)، 83-102.
پورسید موسایی، سیده فاطمه؛ موسوی، سید ولی‌الله؛ کافی، سیدموسی (1391). مقایسه و رابطه بین استرس با ولع مصرف در وابستگان به مواد افیونی و صنعتی. اعتیاد پژوهی، 6 (24)، 63-52.
جانفزا، منور؛ و شیرازی، محمود (۱۳۹۴). نقش پیش‌بینی‌کنندگی دشواری‌های تنظیم هیجانی و خودکنترلی بااستعداد به اعتیاد در افراد وابسته به مواد. فصلنامه اعتبار پژوهی، 9 (۳۳)، ۵۷-65.
حاجلو، نادر؛ و جعفری، عیسی (1394). نقش استرس ادراک‌شده، هیجان‌خواهی و حمایت اجتماعی در اعتیاد. فصلنامه علمی ـ پژوهشی روانشناسی سلامت، 4 (16)، 19-30.
خانجانی، زینب؛ نفیسه؛ فخرایی؛ بدری گرگری، رحیم. (1390). بررسی هیجان‌خواهی در افراد معتاد و عادی با توجه به جنسیت. تحقیقات علوم رفتاری، 9 (4)، 11-1.
خسروی¬نیا، دیبا؛ و علیمردانی‌صومعه، سجاد (۱۳۹۸). نقش ادراک بیماری و ولع مصرف در پیش‌بینی انگیزش درمان وابسته به مواد. فصلنامه اندیشه و رفتار، ۱۳(۵۲)، 27-40.
خوانساری، ابوالفضل؛ و جعفری‌هرندی، رضا (1401). اثربخشی آموزش دوازده قدم انجمن معتادان گمنام بر تاب‌آوری و خودکارآمدی اعضای انجمن معتادان گمنام. فصلنامه علمی اعتيادپژوهي، ۱۶ (۶۴)، 259-278.
رزاقی، عیسی؛ و صبحی قراملکی، ناصر (1399). بررسی نقش حمایت اجتماعی و تنظیم شناختی هیجان در پیشگیری از عود مصرف مواد در افراد مبتلا به اختلالات مواد. فصلنامه اعتبار پژوهی، 14 (55)، 245 – 262.
صفرزاده، مرضیه؛ برجعلی، احمد؛ و خانجانی، مهدی (1399). تدوین مدل ساختاری عود مصرف مواد بر اساس ذهن‌آگاهی و سلامت معنوی با میانجی¬گری ولع مصرف و خودکارآمدی در افراد وابسته به مواد. فصلنامه اعتیاد پژوهی، 14(58)، 264- 237.
طاهری‌فرد، مینا؛ بشرپور، سجاد؛ حاجلو، نادر؛ و نریمانی، محمد (۱۴۰۰). الگوی روابط ساختاری عود در افراد دارای اختلال مصرف¬مواد بر اساس سوگیری توجه و حساسیت به پاداش با نقش میانجی کنترل بازداری. فصلنامه علمی اعتیاد پژوهی، 15 (60)، 117-142.
طباطبایی حسینی، نیره (۱۳۹۹). درمان و بازگشت معتادان با تاثیر استرس ادراک شده، توانایی حل مسئله و حساسیت به طرد. فصلنامه ایده‌های نوین روانشناسی، ۷ (۱۱) ،1-11.
قربانی، فاطمه؛ و فرافکن، بابک (1396). ارتباط تنظیم هیجان و منبع کنترل با خودکنترلی شناختی در افراد وابسته به مواد. دو فصلنامه روانشناسی بالینی و شخصیت، 15(29)، 75-84.
کیان‌ارثی، سارا؛ عباس‌پور، ذبیح‌اله، و اصلانی، خالد (1401). اثربخشی خانواده‌درمانی رفتاری بر وسوسه مصرف مواد در نوجوانان ترک‌کننده سوءمصرف مواد. فصلنامه علمی اعتيادپژوهي، ۱۶(۶۴)، ۸۰-۶۱.
گلستانه، احسان؛ و تاجری، بیوک (۱۴۰۰). تعیین رابطه ولع مصرف مواد محرک بر اساس رفتار تنظیم هیجان، سرمایه روانشناختی و سبک‌های حل مسئله در مردان ۲۰ تا ۴۰ سال. مجله مطالعات ناتوانی، ۷ (۱۱)،۱-۱۰.
لطفی سعیدآباد، شیدا؛ بشرپور، سجاد؛ و رفیعی‌راد، زهره (۱۴۰۰). نقش استرس ادراک شده، صفات شخصیتی و خودکارآمدی در پیش‌بینی میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در طول پاندمی کووید ۱۹. رویش روانشناسی، ۱۰ (۱۱)، ۱۲۰-۱۰۹.
محرابی، حسین‌علی؛ نشاط دوست، حمیدطاهر؛ و مولوی، حسین (1384). بررسی اثربخشی گروه درمانی ساختاریافته و آموزش خانواده در کاهش عود بیماران وابسته به مواد شهر اصفهان. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 4 (45)، 48-55.
محمودپور، عبدالباسط؛ برزگردهج، ابوالفضل؛ سلیمی‌بجستانی، حسین؛ و یوسفی، ناصر (1397). پیش‌بینی استرس ادراک شد بر اساس تنظیم هیجان، اجتناب تجربی و حساسیت اضطرابی در افراد وابسته به مواد. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، 8 (30)، 189-206.
مقتدری،¬ شیرین؛ حاجی‌علیزاده، کبری؛ سماوی، عبدالوهاب؛ و امیرفخرایی، آزیتا (۱۳۹۹). بررسی مدل ساختاری بین حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی با میانجیگری عزت نفس، احساس تنهایی و خودکنترلی در افراد وابسته به مواد مخدر. فصلنامه علمی اعتیاد پژوهی، 14(58)، 171-190.
مکری، آذرخش؛ اختیاری، حامد؛ حسنی‌ابهریان، پیمان؛ و گنجگاهی، حبیب (1389). معتبرسازی پرسشنامه ارزیابی ولع مصرف لحظه‌ای و دوره‌ای در سوء مصرف‌کنندگان انواع مواد افیونی (کراک، هروئین، و متا‌آمفتامین). مرکز ملی مطالعات اعتیاد، دانشگاه علوم پزشکی تهران.
موسوی‌مقدم، رحمت‌الله؛ هوری، سهیلا؛ امیدی، عباس؛ و ظهیری‌خواه، ندا (1394). بررسی رابطۀ هوش معنوی با خودکنترلی و مکانیسم‌های دفاعی در دانش‌آموزان دختر سال سوم متوسطه. فصلنامۀ علوم پزشکی، 25 (1)، ۶۴-۵۹.
نقی‌زاده، عیسی؛ حسنی، جعفر؛ و محمدخانی، شهرام (1399). رابطه فعالیت سیستم‌های مغزی ــ رفتاری در بازگشت به مصرف مواد با نقش واسطه‌گری بدتنظیمی هیجان. فصلنامه اعتیادپژوهی، 14 (56)، 365- 339.
نوری، رویا ؛ و قرقلو، بابک (1389). بررسی نقاط قوت و محدودیت‌های به‌کارگیری پلیس زن در عرصة مبارزه با مواد اعتیادآور در کشور ایران، پلیس زن، 4 (12)، 96-128.
هومن، حیدرعلی (1393). مدل‌یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار لیزرل. تهران: سمت.
Alam Mehrjerdi, Z., Noroozi, A., M Barr, A., & Ekhtiari, H. (2012). Attention deficits in chronic methamphetamine users as a potential target for enhancing treatment efficacy. Basic and Clinical Neuroscience, 3 (4), 5-14.
Aldao, A., Nolen-Hoeksema, S., & Schweizer, S. (2010). Emotion-regulation strategies across psychopathology: A metaanalytic review. Clinical Psychology Review, 30 (2), 217-237.
Badie, A., Makvandi, B., Bakhtiarpour, S., & Pasha R. (2021). Association of Quit Addiction Self-Efficacy, Social Support, and Perceived Stress Through the Mediation of Self-Control among Addicts Treated with Methadone. Journal of Human Environment and Health Promotion, 7 (2), 76-82.
Baker, A. K., & Garland, E. L. (2018). Autonomic and affective mediators of the relationship between mindfulness and opioid craving among chronic pain patients. Journal of Experimental and Clinical Psychopharma-cology, 27 (1), 55-63.
Beck, A. T., Wright, F. D., Newman, C. F., & Liese, B. S. (1993). Cognitive therapy of substance abuse. The Guilford Press. New York.
Blonigen, D. M., & Macia, K. S. (2021). Personality change during substance use disorder treatment is associated with improvements in abstinence self-efficacy post-treatment among U.S. military veterans. Journal of Substance Abuse Treatment, 120, 108187. https://doi.org/10.1016/j.jsat. 2020.108187.
Bluma, L. (2018). The role of spirituality in alcohol abstinence self-efficacy amongst alcoholics anonymous members. Journal of Drugs and Alcohol Today, 18 (2), 1745-1755.
Carreiro, S., Chintha, K. K., Shrestha, S., Chapman, B., Smelson, D., & Indic, P. (2020). Wearable sensor-based detection of stress and craving in patients during treatment for substance use disorder: A mixed methods pilot study. Journal of Drug and Alcohol Dependence, 209, 107929.
Carroll,. E. (2021). Voluntary exercise as a treatment for incubated and expanded drug craving leading to relapse to addiction: Animal models. Journal of Biochemistry and Behavior, 208,173210. doi:10.1016/j.pbb. 2021.173210.
Cavicchioli, M., Vassena, G., Movalli, M., & Maffei, C. (2020). Is craving a risk factor for substance use among treatment-seeking individuals with alcohol and other drugs use disorders? A meta-analytic review. Drug and Alcohol Dependence, 212, 108002.
Chauchard, A.B., Kenneth, H., Levin, A., Marc, L., Copersino, J., Heishman, A., & Gorelicka, A. (2013). Motivations to quit cannabis use in an adult non-treatment sample: Are they related to relapse? Addictive Behaviors, 38 (9), 2422-7.
Chen, J. Y., & Cao, J. P. (2018). A new measure for assessing the intensity of addiction memory in illicit drug users: The Addiction Memory Intensity Scale. Journal of Clinical Medicine, 7 (12), 467-471.
Chen, J., Liu, L., Long, D., & Zhou, H. (2020). The spatial heterogeneity of factors of drug dealing: A case study from ZG, China. International Journal of Geo-Information, 9 (4), 205-220.
Cleck, J. N., & Blendy, J. A. (2008). Making a bad thing worse: Adverse effects of stress on drug addiction. The Journal of Clinical Investigation, 118 (2), 454-461.
Cohen, S ., Williamson, G. (1988) Perceived stress in a probability sample of the United States In: Spacapam S and Oskamp S (eds) The Social Psychology of Health. Newbury Park, CA: Sage, 3-67.
Cohen, S.(1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 24 (4), 385-396.
Farrell, M. R., Ruiz, C. M., Castillo, E., Faget, L., Khanbijian, C., Liu, S., Schoch, H., Rojas, G., Huerta, M. Y., Hnasko, T. S., & Mahler, S. V. (2019). Ventral pallidum is essential for cocaine relapse after voluntary abstinence in rats. Neuropsychopharmacology : official publication of the American College of Neuropsychopharmacology, 44(13), 2174-2185. https://doi.org/10.1038/s41386-019-0507-4.
Franken, I. H., Hendricks, V. M., & Van den Brink, W. (2002). Initial validation of two opiate craving questionnaires: The Obsessive Compulsive Drug Use Scale and the Desires for Drug Use Scale and the Desires for Drug Questionnaire. Addictive Behaviors, 27 (5), 675-685.
Galacgac, N. B., & Caridad, H. M. (2019). Dispositional mindfulness and recovery from substance use disorders (SUDs). Psychological Association of the Philippines, 52 (1), 158-208.
Hemati, M., & Mahdad A. (2017). Designing an emotional regulation training package based on the needs of people who leave the drug and examining its effectiveness on cognitive disturbance and drug use temptation. Journal of Applied Psychological Research, 8 (3), 186-99.
Hormes, J., & Rozin, P. (2015). Does Craving crave nature at the joints? Absence of a synonym for craving in many languages. Addiction Behavior, 35 (5), 45-63.
Hormes, J. M., & Timko, C. A. (2011). All cravings are not created equal; Correlates of menstrual versus non-cyclic chocolate craving. Appetite, 57 (1), 1-5.
John, J. (2019). A study to determine the effectiveness of guided imagery technique on stress and quality of life among diabetics patients in a selected rural area, Bangalore. International Journal of Nursing Education and Research, 7 (3), 373-378.
Lauvsnes, A. D. F., Gråwe, R. W., & Langaas, M. (2022). predicting relapsein substance use: Prospective modeling based on intensive longitudinal data on mental health,cognition, and craving. Brain Science, 12 (7), 1-14.
Lee, A., Lee, K. S., & Park, H. (2019). Association of the use of a heated tobacco product with perceived stress, physical activity, and internet use in Korean adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16 (965), 1-12.
Lei, M. K., Brody, G. H., & Beach, S. R. (2022). Intervention effects on self‐control decrease speed of biological aging mediated by changes in substance use: A longitudinal study of African American youth. Family Process, 61 (2), 659-673.
Leung, K. S., Abdallah, A. B., Copeland, J., & Cottler, L. B. (2010). Modifiable risk factors of ecstasy use: Risk perception, current dependence, perceived control, and depression. Addictive Behaviors, 35 (3), 201-208.
Majer, J. M., Plaza, C., & Jason, L. A. (2016). Abstinence social support among ex-prisoners with substance use disorders. Prison Journal, 96 (6), 814-27.
Martin-Fardon, R. (2017). Perseveration of craving: Effects of stimuli conditioned to drugs of abuse versus conventional reinforcers differing in demand. Addiction Biology, 22 (4), 923-32.
McHugh, R. K., Fulciniti, F., Mashhoon, Y., & Weiss, R. D. (2016). Cue‐induced craving to paraphernalia and drug images in opioid dependence. The American Journal on Addictions, 25 (2), 105-109.
Moitra, E., Anderson, B. J., & Stein, M. D. (2013). Perceived stress and substance use in methadone maintained smokers. Drug and Alcohol Dependence, 133 (2), 785-788.
Nor, A., Selamat A., Azizi, A., & Norizan, M. D. (2022) Association features of smote and rose for drug addiction relapse risk. Journal of King Saud University-Computer and Information Sciences, 34 (9), 7710-7719.
Pelloux, Y., & Giorla, E. (2019). Social modulation of drug use and drug addiction.Neuropharmacology,159,107545,doi:10.1016/2019.02.027.
Preston, K. L., Kowalczyk, W. J., Phillips, K. A., Jobes, M. L., Vahabzadeh, M., Lin, J. L., & et al. (2017). Context and craving during stressful events in the daily lives of drug-dependent patients. Psychopharmacology (Berl), 234 (17), 2631-42.
Priddy, S., Hanley, A.W., Riquino, M. R., Platt, K. A., Garland, E. L., & Baker, A.K.(2018). Dispositional mindfulness and prescription opioid misuse among chronic pain pationents: Craving and attention to positive information as mediating mechanism. Drug and Alcohol Dependence, 188 (1), 86-93.
Revermann, J. (2019). The effects of guided imagery as mental practice during the learning of a novel psychomotor skill: All College Thesis Program, 61, 1-49.
Roberts, H., Jacobs, R. H., Bessette, K. L., Crowell, S. E., Westlund-Schreiner, M., Thomas, L., Easter, R. E., Pocius, S. L., Dillahunt, A., Frandsen, S., Schubert, B., Farstead, B., Kerig, P., Welsh, R. C., Jago, D., Langenecker, S. A., & Watkins, E. R. (2021). Mechanisms of rumination in adolescent depression (RuMeChange): Study protocol for a randomized controlled trial of rumination- focused cognitive risk of depressive relapse in high-ruminating adolescents. BMC Psychiatry, 1 (21), 206.
Rogers, P. J. (2017). Food and drug addictions: Similarities and differences. Pharmacology Biochemistry and Behavior, (153), 182-190.
Sejbuk, M., Mirończuk-Chodakowska, I., & Witkowska, A. M. (2022). Sleep quality: a narrative review on nutrition, stimulants, and physical activity as important factors. Nutrients, 14 (9), 1912.
Tangey, J.(2004).High self-control predicts good adjustment. Less pathology, Better grades and interpersonal. Journal of Personality, (72), 271-324.
Tangney, J. P., Baumeister, R. F., & Boone, A. L. (2004). High self-control predicts good adjustment, less pathology, better grades, and interpersonal success. Journal of Personality, 72 (2), 271-324.
Tosifan, N. (2018). Structural modeling of family function and me craving in addicted people under methadone maintenance treatment with an emphasis on the mediating role of self-compassion. Etiadpajohi, 11 (44), 209-26.z0078.
Vogel, L., & Koller, G., Ehring, T. (2021). The relationship between posttraumatic stress symptoms and craving in patients with substance use disorder attending detoxification. Journal of Drug and Alcohol Dependence, 223, 108709, doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2021.
Walton-Moss, B. (2006). Factors associated with lifetime history of drug treatment among substance dependent women. Addictive Behaviors, (31), 246-253.
Yang, C., Zhou, Y., Cao, Q., Xia, M., & An, J. (2019). The relationship between self-control and self-efficacy among patients with substance use disorders: Resilience and self-esteem as mediators. Frontiers in Psychiatry, 10, 388. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.00388.